حمله هماهنگ رسانهها و چهرههای نزدیک به جواد ظریف به عباس عراقچی در ماههای اخیر شدت گرفته است؛ روندی که از اخراج ظریف از معاونت راهبردی دولت آغاز شد و اکنون با طرح انتقادهای صریح، زیرسؤال بردن عملکرد وزارت خارجه و حتی پیشنهاد گزینه جایگزین برای وزارت امور خارجه، به نشانهای از شکاف و رقابت جدی درون دولت چهاردهم تعبیر میشود.
عباس عراقچی سیبل رسانههای حامی ظریف شدهاست. روزنامههای هممیهن، سازندگی و سایتهای انتخاب و آوش که همگی ذیل حمایت از جواد ظریف دستهبندی میشوند، بصورت روزانه انتقادات تند و تیزی را علیه وزیر امور خارجه منتشر میکنند.
این روند از زمان اخراج ظریف از معاونت راهبردی دولت شروع شد و البته در ماههای اخیر شدت گرفت. فارغ از قضاوت پیرامون عملکرد عراقچی در مدیریت وزارت خارجه دولت چهاردهم، هجمه حامیان ظریف علیه او قابل تامل است و خبر از رقابتهای سنگین جریانات مختلف در دولت میدهد.
فشار برای انجام مذاکره با آمریکا را میتوان علت اصلی حملات هماهنگ حامیان ظریف علیه عراقچی و تیم او معرفی کرد چه آنکه در جریان 5 دور مذاکرات غیرمستقیم با ویتکاف در عمان، این نوع هجمهها متوقف شده بود و پس از آن نیز محور اصلی در نوشتهها و مصاحبههای این طیف علیه عراقچی، مطالبه مذاکره با آمریکا و حمایت از ظریف به چشم میخورد.
چنانکه روزنامه هممیهن در شماره اخیر خود مدعی شد: «شکستهای مستمر دستگاه سیاست خارجی کشور در تامین منافع ملی در عرصه بینالمللی باعث شدهاست تا تیغ انتقادها از وزارت امور خارجه روزبهروز تندتر شود. عملکرد فعلی وزارت خارجه حتی ۲۰ درصد از ظرفیتی که در دوران وزارت ظریف برای حل و فصل مسائل سیاست خارجی به کار گرفتهشد، نیست.»
شهریورماه امسال همین روزنامه یادداشتی از عباس عبدی با عنوان «افول نهاد سیاست خارجی» منتشر کرد که در آن آمده: «گرچه از ابتدا به حضور آقای عراقچی در وزارت خارجه و نیز رویکرد و ادبیات ایشان نقدهایی داشتم ولی بنا به ملاحظات از بیان عمومی آنها پرهیز کردم ولی اکنون به نظر میرسد که هر چه جلوتر میرویم مشکلات مسائل خارجی و نیز خطرات آن بیشتر میشود و در عین حال وزارت خارجه و در رأس آن شخص وزیر نهتنها تُهی از هر ابتکار و خلاقیتی است بلکه با اظهارات نسنجیده و گاه متناقض، افزایش ناامیدی و ناکارآمدی این وزارتخانه را دامن میزند.»
نکته جالب توجه در این یادداشت این بود که عبدی، حتی جایگزین عراقچی را هم پیشنهاد میکند؛ علیاکبر صالحی! و جالبتر اینکه تاکید دارد که صالحی، گزینه اول شورای راهبری بود. شورایی زیرنظر ظریف برای انتخاب وزرا و مدیران ارشد دولت چهاردهم.
چند روز بعد روزنامه سازندگی رسانه نزدیک به ظریف، سخنان مهدی سنایی، مشاور سیاسی پزشکیان و معاون سیاسی دفتر ریاستجمهوری در نشست آینده سیاست خارجی ایران در دوران «پسابرجام و بازگشت تحریمهای سازمان ملل» را تیتر یک کرد و آن «نوعی هشدار سیاسی درونساختاری» به عراقچی تلقی کرد.
این روزنامه در گزارش خود از سخنان سنایی در آن نشست که اتفاقا به همراه ظریف نیز حضور یافته بود، نوشت: «سنایی بدون اشاره مستقیم به نامها پرسشهایی را مطرح کرد که مخاطب آن بهروشنی در وزارت امور خارجه قابل شناسایی بود. برخی از تحلیلگران حاضر در نشست این سخنان را نوعی انتقاد تلویحی و غیرمستقیم به عملکرد وزارت خارجه و تیم فعلی دیپلماسی ایران تعبیر کردند. میتوان گفت، سخنان سنایی نه صرفاً تأملی نظری بلکه درخواستی جدی از سوی بخشی از دولت و حامیان رئیسجمهوری برای بازنگری در سیاست خارجی ایران است».
سنایی تنها دیپلمات اصلاحطلبی نبود که عراقچی را مورد انتقاد قرار داد. علی اکبر صالحی چهره نزدیک به دولت که با حکم پزشکیان به ریاست فرهنگستان علوم درآمده نیز با لحنی تندتر و صریحتر عراقچی را خطاب قرار داد و در گفتگو با انتخاب گفت: «انفعال وزارت خارجه نه تنها به تضعیف کارکرد سیاست خارجی میانجامد، بلکه آن را از تحقق منافع ملی در برابر تحولات جهانی باز می دارد. بهجای تمرکز بر مسائل واقعی، تأکید بر مواضع ثابت سیاسی و راه حل های روتین جایگزین شدهاست.»
مصطفی فقیهی مدیرمسئول سایت انتخاب به عنوان چهره رسانه نزدیک به ظریف نیز در ماههای اخیر بارها به عراقچی تاختهاست. او این اخیرا با کنایه به عراقچی نوشت: چه خوشمان آید و چه نه در دورهی وزارت خارجهی عراقچی برجام احیا نشد، تحریمها شدت گرفت، اسنپبک کلید خورد و بدتر از همه، جنگ شد؛ تاریخ اما تنها در یک خط، قضاوت خواهد کرد که مسئول سیاستخارجیِ آن ایام فردی به نام عباس عراقچی بود که در اوج بحرانهای فزاینده به قدری بیکار و بیعمل بود که کُری فوتبالی میخواند و به عنوان مسئول سیاست خارجی کشور مشغول سفرهای استانی و داخلی بود و گاهی نیز در رستورانهای کشورهای اطراف، شاورما میل فرمود!
رویکرد منفی و بلکه تهاجمی شبکه رسانهای نزدیک به ظریف علیه عراقچی با میانداری دیپلماتهایی چون صالحی و سنایی نشان میدهد دستهبندیهای جدیدی در دولت در حال ظهور و بروز است. رقابتی که مشخص نیست به حذف و قربانی شدن عراقچی در برابر ظریف و حامیاناش ختم میشود یا خیر.