در حالیکه فشارهای اقتصادی و تحریمهای آمریکا علیه کاراکاس در سالهای اخیر تشدید شده، دولت ونزوئلا مسیر تازهای را برای دور زدن محدودیتهای مالی انتخاب کرده است: استفاده گسترده از ارزهای دیجیتال، بهویژه استیبلکوین USDT، در معاملات نفتی.
تحریمهای شدید آمریکا از سال ۲۰۱۷، بهویژه پس از تحریم کامل شرکت نفت دولتی PDVSA و بانک مرکزی در سال ۲۰۱۹، بخش نفت ونزوئلا را تحت فشار سنگینی قرار داد. وابستگی کامل صنعت انرژی این کشور به PDVSA—شرکتی که پیش از آن هم با فرسودگی زیرساخت و کمبود سرمایهگذاری دستوپنجه نرم میکرد—موجبات آسیبپذیری بیشتر را فراهم کرد.
با وجود فشارهای فزاینده، دولت نیکولاس مادورو با الگوگیری از تجربه دیگر کشورهای تحت تحریم همچون ایران، روسیه، چین و کره شمالی، به سمت راهکارهای جایگزین رفت. یکی از مهمترین این راهکارها، استفاده از رمزارزها برای دریافت پرداختهای نفتی چین و دیگر مشتریان بوده است؛ پرداختهایی که خارج از دسترس سیستم مالی تحت نظارت آمریکا انجام میشوند.
در سالهای گذشته ونزوئلا تلاشهای مختلفی برای استفاده از داراییهای دیجیتال انجام داد؛ از جمله راهاندازی رمزارز دولتی «پترو» در ۲۰۱۸ که سرانجام در سال ۲۰۲۴ کنار گذاشته شد. با گسترش تحریمهای واشنگتن، کاراکاس بهتدریج از استیبلکوین USDT به عنوان ابزار اصلی تسویه معاملات نفتی استفاده کرد.
در پایان سهماهه نخست ۲۰۲۴، PDVSA مشتریان جدید خود را موظف کرد برای معاملات نفتی فوری از کیفپولهای دیجیتال و پرداخت با USDT استفاده کنند. همزمان، دولت فقط تعداد محدودی بانک و صرافی داخلی را مجاز کرد که USDT را در ازای بولیوار ارائه دهند.
تنها در ماه ژوئیه، حدود ۱۱۹ میلیون دلار ارز دیجیتال از سوی دولت ونزوئلا به شرکتهای خصوصی فروخته شد. حضور گسترده استیبلکوینها عملاً به ایجاد مسیر مالی موازی و مستقل از نظام بانکی سنتی کمک کرده است.
بخش عمده نفت ونزوئلا همچنان به چین صادر میشود، اما نه از مسیر رسمی؛ بلکه از طریق تاکتیکهایی نظیر: استفاده از «ناوگان سایه» یا همان کشتیهای ارواح، خاموشکردن ردیابها در انتقال کشتی به کشتی، تغییر برچسب نفت ونزوئلا و عرضه آن بهعنوان نفت مالزی.
تا سال ۲۰۲۰، واردات رسمی نفت ونزوئلا توسط چین صفر شد، اما واردات نفت مالزی به بالاترین سطح خود در ۱۶ سال گذشته رسید. عمده این نفت در پالایشگاههای مستقل چینی موسوم به تیپاتها در استان شاندونگ تصفیه میشود.
در سال ۲۰۲۴، تحرکات تازهای در همکاری نفتی چین و ونزوئلا دیده شد. شرکت کوچکتر چینی China Concord Resources Corp (CCRC) یک سرمایهگذاری یک میلیارد دلاری در دو میدان نفتی ونزوئلا انجام داد و قرارداد تولید ۲۰ ساله امضا کرد. طبق این توافق، بخشی از نفت تولیدی به PDVSA تحویل داده میشود و بخش دیگر به چین صادر خواهد شد.
این تحولات نشان میدهد که پکن برخلاف گذشته، دیگر لزوماً تصمیمات نفتی خود را بر اساس محدودیتهای تعیینشده از سوی آمریکا تنظیم نمیکند.
گزارشهای متعدد تأیید میکند که نفت ونزوئلا پس از رسیدن به چین، در نهایت از طریق زنجیرهای از پرداختهای پیچیده، با USDT به خزانه کاراکاس بازمیگردد. هرچند تصویر کامل زنجیره پرداخت هنوز مبهم است، روشن است که ارز دیجیتال نقش محوری در تبدیل نفت تحریمشده به درآمد قابل استفاده برای دولت مادورو ایفا میکند.
در نهایت باید خاطرنشان کرد که جریان روبهرشد استفاده از ارزهای دیجیتال توسط ونزوئلا، نه تنها راهکاری کارآمد برای دور زدن تحریمها فراهم کرده، بلکه به الگویی برای دیگر کشورهای تحت فشار اقتصادی غرب تبدیل شده است. این روند نشان میدهد که در دوران جدید، نظام مالی سنتی دیگر تنها مسیر نقلوانتقال پول نیست و رمزارزها به ابزاری راهبردی در تجارت انرژی میان دولتهای تحت تحریم و شرکای آسیایی، بهویژه چین، بدل شدهاند.