بازار برنج ایران در آستانه زمستان ۱۴۰۴ به یکی از بیثباتترین و متلاطمترین دورههای خود رسیده است. جهش بیوقفه قیمتها، کاهش عرضه داخلی و خارجی، بدهیهای انباشته ارزی، تصمیمهای شتابزده و ممنوعیتهای ناگهانی، ترکیبی از تنشهایی ساختهاند که پیامد آن کوچکتر شدن سفره مردم و افزایش نارضایتی در کل زنجیره تولید و تجارت است.
جام جم نوشت:این بحران، نه حاصل یک عامل مقطعی، بلکه نتیجه سالها انباشت مشکلات ساختاری است که امروز خود را در شدیدترین شکل نشان میدهد. برنج که مهمترین کالای غذایی بخش بزرگی از خانوارهای ایرانی است، حالا به کالایی لوکس در سبد مصرفی تبدیل شده است.قیمت برنج ایرانی مرغوب در بسیاری از شهرها از ۳۵۰ تا ۴۰۰هزار تومان فراتر رفته و انواع باکیفیت خارجی که معمولا پناهگاه خانوارهای کمدرآمد بودند، حالا یا کمیاب شدهاند یا تا محدوده ۲۰۰هزار تومانقیمتگذاری میشوند.این روند،نشانهای روشنازبازاری است که نهفقط ازتعادل خارج شده،بلکه در نبود سیاستگذاری پایدار، هر روز بیشتر در سراشیبی بیثباتی حرکت میکند.تهدیدی که امروز قابل مشاهده است،تنها به گرانی محدود نمیشود،بلکه مجموعهای ازسردرگمی مصرفکننده،نارضایتی کشاورز،عقبنشینی واردکنندهوبیبرنامگی دولت، یکچرخه معیوب ساخته که هر بخش، بحران بخش دیگر را تشدید میکند.
آینده بازار نیازمند بازسازی است
تجربه ماههای اخیر نشان میدهد بازار برنج بیش از هر زمان دیگر نیازمند یک راهبرد جامع، مداوم و واقعبینانه است. ادامه وضعیت کنونی، کشور را در معرض کمبود حدود نیممیلیون تن دیگر تا پایان سال قرار میدهد؛ رخدادی که میتواند فشار کمسابقهای بر سفره خانوارهای ایرانی وارد کند. راهکارهایی که از سوی تحلیلگران و فعالان این حوزه مطرح میشود، بر چند محور اصلی استوار است. تسویه فوری بدهیهای ارزی واردکنندگان و احیای اعتماد در تجارت خارجی، ابتداییترین محوری است که باید نسبت به آن اهتمام داشت. بدون حل این گره، هیچ واردکنندهای انگیزهای برای ورود مجدد به بازار نخواهد داشت.
یکی دیگر ازاقدامات، حذف سقف غیرواقعی قیمت ۹۰۰ یورویی برای واردات و رفع محدودیتهای مقطعی است. مقررات باید مبتنی بر واقعیت قیمتهای جهانی و نیاز مصرفی کشور باشد. بازگشایی مسیر واردات برنج پاکستانی مرغوب نیز از دیگر اقداماتی است که باید انجام شود. این ارقام ستون اصلی مصرف طبقه متوسط و خانوارهای شهری است. همچنین ایجاد سامانه شفاف رصد زنجیره تامین از مزرعه تا بازار و برنامهریزی بلندمدت برای توسعه کشت ارقام کمآببر از دیگر اقداماتی است که باید در اولویت قرار گیرد.
بحران برنج؛ آزمونی برای نظام حکمرانی غذا
بحران بازار برنج در سال۱۴۰۴ فقط یک چالش اقتصادی نیست؛ آزمونی مهم برای حکمرانی غذایی کشور است. حساسیت این محصول در سبد مصرفی خانوار، نقش حیاتی آن در امنیت غذایی و وابستگی بالای کشور به واردات، ایجاب میکند این موضوع نه در قالب تصمیمات مقطعی بلکه بر پایه یک نگاه استراتژیک مدیریت شود. اگر سیاستگذاریها بر مدار واقعیت، پیشبینیپذیری و هماهنگی حرکت نکند، آنچه امروز بحران نامیده میشود، ممکن است به وضعیتی تبدیل شود که در آن نه تولیدکننده رضایت دارد، نه واردکننده انگیزه و نه مصرفکننده توان ادامه این شرایط را داشته باشد.
برنج در یک سال چقدر گران شد؟
مرکز آمار ایران در گزارش اخیر خود از متوسط قیمت کالاهای خوراکی در آبان امسال اعلام کرد که در گروه نان و غلات، قیمت برنج خارجی درجه یک با ۸.۱درصد و برنج ایرانی درجه یک با ۵.۲درصد بیشترین افزایش قیمت را در هشتمین ماه سال جاری نسبت به ماه قبل از آن یعنی مهر داشته است. این گزارش نشان میدهد قیمت برنج خارجی در یک ماه ۸.۱درصد افزایش یافته و درمیان اقلام خوراکی از نظر میزان افزایش رتبه دوازدهم را دارد.طبق دادههای مرکز آمار ایران برجایرانی درجه یک درآبانامسال نسبت به آبان سال گذشته۱۶۴.۴درصد وبرنج خارجی درجه یک نیز ۶۳.۱درصد گران شد. متوسط قیمت برنج ایرانی درجه یک در آبان امسال طبق گزارش مرکز آمار، ۳۳۲ هزار تومان اعلام شده که آبان سال گذشته حدود ۱۲۵ هزار تومان بود؛ البته بیشترین قیمت برنج در ماه مورد نظر ۳۶۸ هزار تومان هم ثبت شده است. متوسط قیمت برنج خارجی درجه یک نیز در آبان در مناطق شهری کشور حدود ۱۱۴هزارتومان اعلام شده که حتی تا ۱۹۹ هزار تومان هم گزارش شده است. قیمت این محصول وارداتی آبان سال گذشته حدود ۶۹ هزار تومان بود.